Ψηλαφητά ογκίδια σε νέες γυναίκες

Ψηλαφητά ογκίδια στο μαστό σε νεαρές γυναίκες: τι είναι;

Όσοι ασχολούμαστε με τη διάγνωση και θεραπεία του καρκίνου του μαστού έχουμε έρθει αντιμέτωποι με το έντρομο βλέμμα νέων γυναικών, που "κάτι έπιασαν" στο μαστό τους. Και ενώ γνωρίζουμε εκ των προτέρων πως, πιθανότατα, πρόκειται για καλοήθεις παθήσεις, εντούτοις, σπάνια ευτυχώς, η τελική διάγνωση είναι μια υποκείμενη κακοήθεια.

Τι εννοούμε με τον όρο νέες γυναίκες; Γνωρίζουμε ότι ο καρκίνος του μαστού, αν και αφορά κυρίως μεγαλύτερης ηλικίας άτομα, σε ποσοστό 11% διαγιγνώσκεται σε ηλικίες μικρότερες από 45 έτη. Αυθαίρετα θα θεωρήσουμε ως νέες γυναίκες, αυτές κάτω από 30 έτη, καθώς από αυτή την ηλικία και έπειτα η πιθανότητα το ψηλαφητό ογκίδιο να αποδειχθεί καρκίνος αρχίζει και αυξάνεται σταδιακά (πίνακας 1) . Αυτές οι γυναίκες βρίσκονται κάτω από τα προτεινόμενα ηλικιακά όρια για screening, ενώ η αυξημένη πυκνότητα των μαστών τους καθιστά την μαστογραφία ένα λιγότερο χρήσιμο διαγνωστικό εργαλείο. Αντίθετα, μεγάλη είναι η αξία του υπερήχου σε αυτές τις ηλικίες και πρακτικά κάθε γυναίκα θα πρέπει να υποβάλλεται σε υπερηχογραφικό έλεγχο και των δύο μαστών της.

Στη συνέχεια θα αναφερθούμε στις πιο συχνές παθήσεις που εκδηλώνονται ως ψηλαφητά ογκίδια σε νέες γυναίκες και θα δώσουμε κάποιες πληροφορίες για κάθε μία από αυτές.

Ινοαδένωμα

Το συχνότερο αίτιο ψηλαφητής μάζας σε γυναίκες <30 ετών. Αυτός ο καλοήθης όγκος αποτελείται από αδενικό και ινώδες στοιχείο και είναι λίγο συχνότερος σε γυναίκες που κάνουν χρήση αντισυλληπτικών, ιδίως σε ηλικία <20 ετών. Θεωρείται ότι αυξάνει ελάχιστα την πιθανότητα για εμφάνιση καρκίνου στο μαστό στο μέλλον (1,5 φορές). Αποκαλείται και ποντικός του μαστού, λόγω της μεγάλης κινητικότητάς του και της απουσίας καθήλωσής του στους γύρω ιστούς, γεγονός που κλινικά και ψηλαφητικά σχεδόν αποκλείει την κακοήθεια. Χαρακτηριστική είναι η εικόνα του ινοαδενώματος στο υπερηχογράφημα, γεγονός που σε συνδυασμό με τη νεαρή ηλικία και τα ψηλαφητικά ευρήματα θέτουν σχεδόν με ακρίβεια τη διάγνωση. Εκτός από την κακοήθεια θα πρέπει να αποκλειστεί και η πιθανότητα του φυλλοειδούς όγκου, ενός σχετικά σπάνιου, καλοήθους -με κακόηθες δυναμικό όμως- όγκου με τάση να υποτροπιάζει μετά την αφαίρεσή του, καθώς ο φυλλοειδής όγκος έχει παρόμοια σχεδόν εικόνα στο υπερηχοτομογράφημα, ενώ κλινικά αναπτύσσεται γρηγορότερα.

Η χειρουργική εξαίρεση του ινοαδενώματος προτείνεται στις άτυπες περιπτώσεις για να αποκλειστεί η πιθανότητα κακοήθειας, όταν πρωτοεμφανίζεται σε μεγαλύτερης ηλικίας άτομα (>35 έτη), αν έχει μέγεθος μεγαλύτερο από 2,5-3 εκατοστά και σε περίπτωση σχετικά γρήγορης αύξησης του μεγέθους του.

Φλεγμονώδεις καταστάσεις: μαστίτιδα, απόστημα, φλεγμαίνουσα σμηγματογόνος κύστη

Χαρακτηριστικό όλων των φλεγμονωδών παθήσεων του μαστού είναι ο έντονος πόνος και η πιθανότητα για συστηματικά φαινόμενα (πυρετός, κακουχία, αδιαθεσία), συμπτώματα που σχεδόν αποκλείουν την κακοήθεια και καθιστούν τη διάγνωση προφανή.

Η μαστίτιδα της γαλουχίας είναι μια συχνή πάθηση σε γυναίκες που θηλάζουν με χαρακτηριστική κλινική εικόνα πόνου και οιδήματος (πρήξιμο) στον πάσχοντα μαστό. Η περιθηλαία μαστίτιδα εμφανίζεται σχεδόν αποκλειστικά σε γυναίκες που καπνίζουν (έχει ενοχοποιηθεί μια χρόνια, υποκλινική φλεγμονή στους μεγάλους πόρους πίσω από τη θηλή που προκαλεί ίνωση και απόφραξή τους με συνέπεια τη δημιουργία αποστήματος ή και συριγγίου). Η σμηγματογόνος κύστη προέρχεται από τα εξαρτήματα του δέρματος, όπως και στα υπόλοιπα σημεία του σώματος και συχνά καταληγει σε σχηματισμό αποστήματος.

Η θεραπεία των φλεγμονωδών καταστάσεων είναι η χορήγηση της κατάλληλης αντιβιωτικής αγωγής και σε περίπτωση σχηματισμού αποστήματος ή συριγγίου η χειρουργική αντιμετώπιση (διάνοιξη αποστήματος και εκτομή του συριγγώδους πόρου).

Iνοκυστικές αλλαγές

Γνωστότερη ίσως και ως και ινοκυστική μαστοπάθεια, η ινοκυστική νόσος του μαστού είναι αρκετά συχνή σε νέες γυναίκες (50 %) και μπορεί να εκδηλωθεί ως ψηλαφητή σκληρία. Χαρακτηριστικός είναι ο πόνος και η ευαισθησία, εντονότερα πριν την περίοδο και στο άνω και έξω τμήμα του μαστού που υποχωρεί στις πρώτες μέρες του κύκλου. Απεικονιστικά στον υπέρηχο παρατηρούνται περιοχές με αυξημένη ηχογένεια (ίνωση) και πολλαπλές κύστεις που μπορεί να υπάρχουν και στον άλλο μαστό. Δεν είναι σπάνια και η έκκριση από τη θηλή.

Δεν έχει αποδειχθεί ότι οι ινοκυστικές αλλαγές αυξάνουν την πιθανότητα ανάπτυξης κακοήθειας, αν και σίγουρα καθιστούν τη ανίχνευση ενός υποκείμενου καρκίνου αρκετά δύσκολη καθώς αυξάνουν την πυκνότητα του μαστού δυσχεραίνοντας την έγκαιρη διάγνωση.

Η θεραπεία είναι κυρίως συντηρητική με απλά παυσίπονα και θερμά ή και ψυχρά επιθέματα, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις βοηθά ο περιορισμός κατανάλωσης καφεΐνης και λιπαρών τροφών.

Κύστεις

Συχνές και συνήθως ασυμπτωματικές, μπορεί να είναι μία ή και περισσότερες σε κάθε μαστό. Οφείλονται σε δράση ορμονών (οιστρογόνα) και μπορεί να παρουσιαστούν και ως μάζα, αν και στην ψηλάφηση έχουν μάλλον ομαλό σχήμα, μαλακές στην πίεση, με χαρακτηριστική εικόνα στο υπερηχοτομογράφημα, που είναι και η εξέταση εκλογής. Σε περίπτωση που η κύστη προκαλεί ενοχλήματα (πόνο) μπορεί και να παρακεντηθεί υπό καθοδήγηση υπερήχου και το υγρό να σταλεί για κυτταρολογική εξέταση (ιδίως αν είναι αιματηρό). Πολλαπλές, επαναλαμβανόμενες παρακεντήσεις μπορεί να χρειαστούν.

Γαλακτοκήλη

Σχετικά σπάνιο αίτιο ψηλαφητής μάζας, σχεδον αποκλειστικά αφορά σε θηλάζουσες γυναίκες ή γυναίκες που διέκοψαν πρόσφατα το θηλασμό. Σπανιότατα και σε γυναίκες με όγκους στην υπόφυση (προλακτίνωμα). Πρόκειται για συλλογή γάλακτος στο μαστό, ιδίως σε γυναίκες με κάποιο τραύμα ή χειρουργείο στο παρελθόν. Συνήθως έχει τυπική ακτινολογική εικόνα στον υπέρηχο και η παρακέντηση με λεπτή βελόνα θέτει τη διάγνωση. Κατά κανόνα αυτοπεριορίζεται και υποχωρεί σε μερικούς μήνες. Σε άτυπες περιπτώσεις ίσως απαιτηθεί και βιοψία.

Λίπωμα, αγγειομυολίπωμα, αμάρτωμα

Πρόκειται για καλοήθεις όγκους που μπορεί να εμφανιστούν και στο μαστό. Συνήθως είναι μαλακής σύστασης με χαρακτηριστική εικόνα στο υπερηχογράφημα. Το κακόηθες δυναμικό αυτών των όγκων, αν και υπαρκτό, είναι πολύ χαμηλό, και έτσι η χειρουργική αφαίρεσή τους προτείνεται μόνο σε άτυπες περιπτώσεις προς αποκλεισμό άλλης σοβαρότερης παθολογίας.

Κακοήθεια

Ο καρκίνος του μαστού σε γυναίκες κάτω των 35 ετών είναι σπανιότατος αλλά υπαρκτός και αφορά συνήθως ιδιαίτερες κατηγορίες ασθενών, (φορείς BRACA 1, BRACA 2 γονιδίων, ιστορικό ακτινοβολίας στο θώρακα σε εφηβική ηλικία κα). Η καθυστέρηση στη διάγνωση και η επιθετικότητα της νόσου σε αυτές τις ηλικίες καθιστούν το δείκτη καχυποψίας υψηλό, έτσι ώστε σε κάθε άτυπη περίπτωση να προτείνεται η ιστολογική ταυτοποίηση της βλάβης.